2. Ruimte

2.1 Wonen

In de Programmabegroting 2022 vindt u een toelichting op onderstaande doelstellingen.

De Omgevingswet bundelt 26 huidige wetten over onder meer bouwen, milieu, water, ruimtelijke ordening en natuur tot één nieuwe wet. Nadat de inwerkingtreding van de wet al een aantal keren is uitgesteld is de beoogde datum van inwerkingtreding nu 1 januari 2023. Het implementeren van de wet is een omvangrijke klus. Er moet veel gebeuren vóór de datum van inwerkingtreding, maar ook nadat de wet in werking is getreden moet er nog veel gebeuren. Voor de implementatie hebben we een programma opgezet een programmamanager aangetrokken. Het uitstel van de inwerkingtreding betekent dat we dit programma ook nog in 2022 voort moeten zetten. Tegelijkertijd moeten we bestaande systemen en processen draaiende houden. Dit betekent dat binnen de teams VTH en RO de bestaande inhuur is verlengd zodat de vaste medewerkers actief kunnen deelnemen in de werkgroepen die zijn geformeerd voor de verschillende deelprojecten, zoals het deelproject omgevingsplan en het deelproject VTH/Wet kwaliteitsborging. Wat die laatstgenoemde wet betreft draaien we 5 proefprojecten. De evaluatie van de proefprojecten is naar verwachting in het derde kwartaal klaar. We informeren de raad over de resultaten daarvan. 

Het is de bedoeling dat in de loop van 2022 het project implementatie Omgevingswet wordt overgebracht van de programmamanager naar de lijn. De omgevingsvisie en het omgevingsplan zijn belangrijke nieuwe instrumenten in de Omgevingswet. Het tweede ontwerp van de omgevingsvisie heeft tot 29 april 2022 ter inzage gelegen. We verwachten dat de visie in de loop van dit jaar kan worden vastgesteld. 

Zodra de wet in werking treedt beschikken we over een tijdelijk omgevingsplan of omgevingsplan van rechtswege. Dit plan bestaat dan onder andere uit al onze bestemmingsplannen en de zogenaamde bruidsschat: een pakket van 600 regels die nu nog op rijksniveau gelden. We hebben tot en met 31 december 2029 de tijd om dit tijdelijke omgevingsplan om te zetten in ‘echt’ omgevingsplan. Hier zijn we ook in het eerste kwartaal van dit jaar mee aan de slag geweest. We besteden een deel van het werk uit. De aanbestedingsprocedure is dit voorjaar gestart. 

De Omgevingswet vergt een integraal implementatietraject en de vorming van nieuw beleid. Hierbij gaat het niet alleen om integraal participatiebeleid, maar ook om de dienstverleningsvisie en integraal VTH beleid. We hebben in het eerste kwartaal verder gewerkt aan het formuleren van serviceformules in het kader van de dienstverlening. 

We zijn momenteel bezig met het inrichten van de applicaties die we nog hebben om met de Omgevingswet en met het daaraan landelijke Digitale Stelsel Omgevingswet te werken. Het wachten is nog op de landelijke standaarden. Zodra die er zijn kunnen we oefenen. 

Ook zijn we bezig om het proces ‘van initiatief naar besluitvorming over vergunningverlening’ in te richten, zodat we hier na de zomer mee kunnen oefenen. De rest van dit jaar zal ook in het teken staan van opleiden en trainen. 

In regionaal verband werken we volop samen. Daar waar het kan pakken we vraagstukken voor de Omgevingswet gezamenlijk op met andere bestuursorganen in de Friese Aanpak. Dat is een samenwerkingsverband tussen Friese overheden voor de implementatie van de Omgevingswet. 

Met de meicirculaire van 2022 wordt duidelijk welke bijdrage we van het Rijk krijgen voor de implementatie van de Omgevingswet. 

Op 17 november 2021 zijn het duurzaamheidsprogramma en de warmtevisie door de gemeenteraad vastgesteld. Het duurzaamheidsprogramma in brede zin (inclusief de warmtevisie) bestaat hiermee uit vijf pijlers:
1   Energietransitie en duurzame mobiliteit
2   Toekomstbestendige omgeving (klimaatadaptatie)
3   Circulaire economie
4   Sociale duurzaamheid
5   Warmte-uitvoeringsplannen (De Fryske Maren aardgasvrij)

Aan de hand van deze pijlers geven wij aan wat de stand van zaken is van een aantal al bestaande projecten (“bestaand") en van projecten die recent zijn opgepakt ("nieuw”).
Dankzij extra middelen voor 2022 en 2023 is de uitvoering van het duurzaamheidsprogramma voortvarend opgepakt en zijn we in staat geweest uitvoering te geven aan het ontwikkelingsonderzoek van het Aquathermieproject in Balk.

Energietransitie en duurzame mobiliteit: bestaande projecten
Project Tûk Wenjen: De interesse in Tûk Wenjen neemt door de stijgende energieprijzen toe. Waar we in het eerste kwartaal van 2021 60 aanvragen ontvingen, waren dat in het eerste kwartaal van 2022 112 aanvragen ontvangen. Het Rijk heeft middelen beschikbaar gesteld (RREW). Deze middelen gebruiken we om Tûk Wenjen te intensiveren. We bieden ook aanvullende producten aan zoals bespaarboxen in combinatie met ondersteuning door de energiecoach.

Project Regionale Energie Strategie: er loopt momenteel een verkenning over de samenwerking tussen Friese overheden die verder gaat dan de huidige samenwerkingsovereenkomst. In 2023 komt de RES 2.0.

Project Energiecoach: er zijn twee coaches aan de slag. Hiernaast zijn twee personen in opleiding tot energiecoach en voorzieningenwijzer. In de periode december 2021 tot en met april 2022 zijn er 170 bezoeken afgelegd door de energiecoach. De energiecoach geeft niet alleen tips maar installeert ook kleine besparende producten zoals radiatorfolie, ledverlichting en waterbesparende douchekoppen. Naast de energiecoach hebben we begin 2022 energiebespaarboxen aangeboden voor mensen met een lager inkomen. De in totaal 400 bespaarboxen met een waarde van €70 per stuk zijn inmiddels op. Vanuit het rijk hebben we geld gekregen voor de aanpak van energiearmoede.

Netwerk: wij voeren regelmatig gesprekken met Liander over het oplossen van de problemen rond de netcapaciteit. Daarnaast is er vanuit de RES een advies gegeven over de prioritering van Liander (op verzoek van Liander zelf). Uiteindelijk blijft Liander verantwoordelijk voor de uitvoering van de uitbreiding van het net (NuLelie programma).
In het kader van de CO2 prestatieladder is in de afgelopen maanden hard gewerkt om ervoor te zorgen dat wij eind mei geauditeerd kunnen worden op niveau 4 van de CO2-prestatieladder. Als de organisatie slaagt voor de test, is De Fryske Marren de eerste organisatie in Noord Nederland en de tweede organisatie in Nederland die deze vierde trede behaalt.

Het verduurzamingsproject van Swimfun in Joure zal medio dit jaar opgeleverd worden.

Energietransitie en duurzame mobiliteit: nieuwe projecten
De Routekaart voor de verduurzaming van het gemeentelijk vastgoed is afgerond en zal aan de raad worden aangeboden. De Routekaart wordt vergezeld met een geactualiseerd onderhoudsbeleid (nota Levenscyclusbeheer).

Toekomstbestendige omgeving (klimaatadaptatie): bestaande projecten
Project Leidraad Inrichting Openbare Ruimte (LIOR): voor klimaatadaptatie is in de eerste drie maanden van 2022 gewerkt aan het voltooien van de uitvraag voor de update van deze leidraad. De eigenlijke werkzaamheden zullen in de rest van het jaar plaatsvinden.

Toekomstbestendige omgeving (klimaatadaptatie): nieuwe projecten
Project Groen-blauwe maatregelen: wij hebben in februari de subsidieregeling voor groen – en blauwe maatregelen vastgesteld. Dit betreft onder andere subsidiemogelijkheden voor groene daken en voor regentonnen. De uitvoering vindt plaats in de komende periode.

Circulaire economie
Deze pijler staat  nog in de kinderschoenen. Binnen Circulaire Economie Friesland zijn alle overheden actief bezig meer inhoud te geven aan circulaire economie. Wij verwachten dan ook dat bij de jaarrekening over 2022 beduidend meer informatie beschikbaar is, want een gedeelte van de extra tijdelijke middelen zetten we specifiek in om hier inhoud aan te geven.

Sociale duurzaamheid
Sociale duurzaamheid: bestaande projecten
Project Energiecoach heeft betrekking op zowel de pijler “energietransitie en duurzame mobiliteit” als op de pijler “sociale duurzaamheid”.   We onderzoeken ook de mogelijkheden voor een witgoedregeling.

Sociale duurzaamheid: bestaande projecten: nieuwe projecten
We hebben met een aantal schoolbesturen gesproken over hoe wij meer kunnen betekenen voor het verduurzamen van het onderwijs binnen onze gemeente. Dit krijgt op korte termijn een vervolg.
Het in november 2021 aangenomen amendement over het oprichten van een fonds voor kleine duurzaamheidsinitiatieven resulteert over enige tijd in een raadsvoorstel hoe dit het beste kan worden vorm gegeven.  

Warmte-uitvoeringsplannen: nieuwe projecten
De projecten in de 4 startdorpen uit de warmtevisie (Balk, Terherne, Elahuizen, Boornzwaag) zijn voortvarend van start gegaan. Samen met de bewonersgroepen voeren we haalbaarheidsonderzoeken uit, stellen we projectplannen op en zetten we samenwerkingsverbanden op.
Inmiddels hebben zich nog 2 initiatiefnemers bij de gemeente gemeld. Met hen werken we aan het realiseren van een BiogasHub in de Haskerveenpolder en een buurtproject in Oudehaske. Voor de nieuwbouwwijk Hof van Holland in Lemmer werken wij een energieconcept uit.

In de Friese stuurgroep Aquathermie werken we samen met andere Friese overheden aan een gezamenlijke ambitie op gebied van aquathermie en het werven van Europese fondsen.

De verschillende teams binnen onze organisatie onderzoeken koppelkansen, zowel in het fysieke als het sociaal domein en daartussen. Verder hebben wij een onderzoek uitgezet naar een innovatief aquathermie systeem. Ook zijn we een online dashboard aan het maken waarmee inwoners het gasverbruik in hun dorp kunnen monitoren.

Wij hebben vele en grote ambities omarmd.  Hopelijk komt het rijk snel met de toegezegde, structurele middelen want wij zien nu al een grote druk op de voortgang van de uitvoering ontstaan.  

De agrarische sector is in onze gemeente een factor van betekenis, zowel voor de uitstraling in de omgeving, als in economisch opzicht. Het is voor de agrarische sector van belang dat er ruimte is voor transformatie, verduurzaming en innovatie.

Het vorig jaar vastgestelde veenweideprogramma 2021 – 2030 voeren we met diverse partijen uit. Dat doen we via integrale gebiedsprocessen, waarbij biodiversiteit, landbouwtransitie, kringloopeconomie en leefbaarheid belangrijke elementen vormen. Uitvoering vindt plaats op basis van het Samenwerkingsplan Veenweide en het Werkplan 2022 dat dit voorjaar door betrokken partijen is vastgesteld. Extra aandacht gaat daarbij uit naar de funderingsproblematiek, die mogelijk ook onze inwoners treft. Het afgelopen jaar is een provincie-breed funderingsloket geopend. Daarnaast is een funderingstafel ingesteld, waarbij deskundigen, huisbezitters en agrariërs betrokken zijn.

Er wordt gekeken of er mogelijkheden zijn voor een funderingsfonds om gedupeerden van funderingsschade te ondersteunen. De Grote Veenpolder in de gemeente Weststellingwerf dient hiervoor als pilot. Provinsje Fryslân is druk bezig met het opzetten van een grondbank, die naar verwachting dit jaar in gebruik wordt genomen.

De gebiedsagenda Súdwesthoeke is een samenwerkingsverband tussen Provincie, Waterschap, gemeente Súdwest Fryslân en gemeente De Fryske Marren. Het samenwerkingsverband wordt aangestuurd door de stuurgroep. Voor sommige projecten neemt ook het Rijk hieraan deel en heeft It Fryske Gea en L.T.O. hierin een adviserende rol. De gebiedsagenda behandelt opgaven waar meerdere overheden deel van uit maken zoals de Opgave IJsselmeerkust, Aanjagers Tjeukemeer, IJsselmeer agenda 2050, Versterken Friese IJsselmeerkust en de Programmatische Aanpak Grote Wateren. Middels de inzet van personeel wordt aan deze opgaven gezamenlijk gewerkt door de Stuurgroep, het opgaveteam IJsselmeerkust, het strategisch team IJsselmeerkust en het projectteam. Doel is om als één overheid op te treden en gezamenlijk opgaven op te pakken waarbij koppelkansen ontstaan. Dit in combinatie met bijdragen vanuit het Rijk en subsidiestromen.

Binnen het project Greidhoeke+ ondersteunen we via gebiedsprocessen de landbouwtransitie. Dit doen we in de Brekkenpolder, Haskerveenpolder, Langweer en de Huitebuursterbuitenpolder. In de Brekkenpolder, ook een kansrijk gebied vanuit het veenweideprogramma, hebben we beheer en onderhoud van bermen en sloten overgedragen aan de agrariërs, die eveneens als pilot hekkelspecie met bokashi omzetten in meststoffen om de grond te verbeteren. Daarbij onderzoeken we ook of riet uit het natuurgebied van It Fryske Gea kan worden aangewend voor bokashi. Tot slot is het project “composteren bij de boer” vermeldenswaard, waarbij boeren uit de Echtenerveenpolder door middel van cmc compostering van bermmaaisel en hekkelspecie hun bodem willen verbeteren. CMC compostering staat voor ‘Controlled Micriobal Composting’. Dit is een composteertechniek gebaseerd op de natuurlijke processen van afbraak en opbouw. De techniek leidt tot schone compost, waarbij geen verlies van voedingsstoffen plaatsvindt en die een stimulerende werking heeft op het bodemleven. Het composteringsproces veroorzaakt geen stank en duurt slecht 6 tot 8 weken.

Inwoners van onze gemeente ervaren overlast van gewasbeschermingsmiddelen die gebruikt worden voor de lelieteelt. We zijn in samenwerking met de telers op zoek naar een meer milieuvriendelijke oplossing om de overlast voor omwonenden en invloeden op de omliggende natuur te beperken. Inmiddels hebben we een voorontwerp-bestemmingsplan opgesteld met regels over het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen. Ondertussen bekijken we ook de mogelijkheden voor het sluiten van een convenant met agrariërs over een duurzaam gebruik van gewasbeschermingsmiddelen. We trekken bij de aanpak van deze problematiek op met de provincie en we betrekken ons inwoners.

De aanwezige landschappelijke en cultuurhistorische waarden zijn voor ons belangrijke ingrediënten bij de ontwikkeling van plannen. Ook bij het meedenken en toetsen van ontwikkelingen van anderen is dit een belangrijk onderwerp. Hierbij gebruiken wij onder andere de landschapsbiografie Sûdwesthoeke.

Ook in het tweede ontwerp van de omgevingsvisie worden, zoals de Omgevingswet voorschrijft, de landschappelijke en cultuurhistorische waarden uitgebreid beschreven en ingezet als basis voor ontwikkelingen. We faciliteren toelaatbare ontwikkelingsplannen voor uit- en inbreiding met ruimtelijke procedures. Zo faciliteren we de ontwikkeling van nieuwe woonlocaties zoals Joure – Wyldehoarne 4, Oosterzee West, de Polle in Lemmer en Lemmer – Tramdyk Oost fase 3. We zijn verder bezig met voorbereidingen om het bedrijventerrein Joure – De Ekers 3 uit te breiden.

We werken aan een groot aantal woningbouwprojecten, waarbij we zoveel mogelijk sturen op de realisatietermijn van projecten. Voor de aanpak Built-to-Order, waarmee we de dorpen ondersteunen om de vraag helder te maken voor woningbouw, is in het eerste kwartaal een ‘kwartiermaker’ begonnen die de initiatieven inventariseert. We hebben een start gemaakt met een project met als doel zogenaamde aandachtgroepen te kunnen huisvesten (in flexibele woonconcepten). De Woonzorgvisie is in concept opgesteld. In overleg met de opdrachtgever is de termijn verlengd omdat actuele cijfers van het Zorgkantoor pas recent beschikbaar zijn gekomen voor de Fryske Marren. We werken actief mee aan de Friese pilot voor de landelijke woningbouwmonitor. Onze eigen woningbouwmonitor, die in januari online is gegaan, is daarvoor zeer nuttig. De taakstelling “huisvesting statushouders” is voor de 2de helft van 2021 met succes ingevuld. Voor 2022 zetten wij ons versterkt in om de extra opgave met de corporaties in te vullen. Daar voeren wij ook intensief overleg over met de provincie.

In het eerste kwartaal van 2022 zet de trend van een stijgend aantal aanvragen omgevingsvergunning door.  Dit heeft impact op de vereiste inzet van vergunningverleners, maar ook op die van toezichthouders en handhavers.

Om ervoor te zorgen dat de doelstelling ‘De bebouwde leefomgeving en ruimtelijke ordening is leefbaar, veilig en gezond’ wordt nageleefd, wordt binnen team VTH gewerkt aan de kwaliteit van de VTH-taken.

Wij hebben in maart 2022 het Handhavingsuitvoeringsprogramma 2022 (HUP 2022) en het Jaarprogramma FUMO basistaken De Fryske Marren 2022 vastgesteld.

We verwachten het VTH-beleid voor de zomer vast te stellen. Wij zullen de raad daar vervolgens over informeren. Het VTH-beleid sluit aan op de Omgevingswet en de Wet kwaliteitsborging (Wkb). Nadat wij het VTH-beleid hebben vastgesteld, wordt gewerkt aan het VTH-programma voor 2023. Wij verwachten dit eind 2022 vast te stellen.

In het eerste kwartaal hebben we verder gewerkt aan het herijken van de gemeentelijke monumentenlijst.
Verder loopt voor veertig objecten de procedure voor aanwijzing tot gemeentelijk monument. Wij verwachten dat wij de procedure in de eerste helft van 2022 kunnen afronden.

Voor de kerkenvisie hebben wij in het eerste kwartaal een plan van aanpak vastgesteld. Wij betrekken de eigenaren en belanghebbenden bij het opstellen van de visie op de toekomst van de kerkgebouwen. Dit doen wij via een enquête en via gesprekken met eigenaren en andere belanghebbenden.

De concept-risicoanalyse voor gemeentelijke wegen wordt naar verwachting in mei opgeleverd. Op basis van de risicoanalyse stellen we een uitvoeringsplan met maatregelen op. De analyse biedt inzicht in de verkeersveiligheidsrisico’s en is nodig voor het verkrijgen van rijkssubsidiegelden.

De lobby voor een aquaduct onder de Skarster Rien gaat onverminderd door. Daarnaast nemen we deel aan een door Rijkswaterstaat opgestarte ‘Verkenning Friese bruggen’, waarbij de vervanging van de brug bij Spannenburg prioriteit heeft gekregen. Naar verwachting stelt de minister de voorkeursvariant in 2022 vast, waarna vervanging binnen enkele jaren kan plaatsvinden.

In het kader van fietsveiligheid zijn we bezig met het voorbereiden en uitvoeren van maatregelen, voortvloeiend uit het rapport ‘Fietsveiligheid De Fryske Marren’ en het daarbij behorende Uitvoeringsprogramma 2020-2023. Voorbeelden zijn de doorfietsroutes op het traject Joure – Heerenveen en Joure – Sneek en een aantal snelheidsremmende en attentiemaatregelen. Een aantal maatregelen voeren we in 2022 uit. Voor meerdere maatregelen heeft het Rijk 50% subsidie toegekend. Ook hebben we subsidie aangevraagd bij de provincie, waar we in mei een besluit over verwachten.

Begin dit jaar is het definitief ontwerp voor de aanpassing van de driesprong Huisterheide – Langwarderdyk vastgesteld. Ook dit project is onderdeel van het eerder genoemde uitvoeringsprogramma. We streven ernaar de herinrichting in het najaar van 2022 te realiseren. We vragen met deze rapportage de benodigde, aanvullende beschikbaar te stellen.

We hebben een aantal maatregelen genomen om de parkeerdruk in het centrum van Lemmer te verminderen, zoals de huur van een terrein aan de Vuurtorenweg en het (tijdelijk) benutten van het Fedde Schurerplein als parkeerplaats. Ook hebben we de parkeerverwijzing verbeterd. De parkeerplaats op maaiveldniveau bij de nieuwe Albert Heijn is dit voorjaar geopend en ook dit geeft verlichting.

 We werken ook aan een visie voor het centrum van Lemmer. Dit betreft een visie op onder andere de (uitbreidings)ruimte voor supermarkten, de parkeersituatie in het centrum en het autoluw maken van het centrum in het toeristische seizoen. In de tussentijd onderzoeken we de mogelijke uitbreiding van de blauwe zone in Lemmer.

De jaarlijkse activiteiten in het kader van verkeerseducatie hebben we in 2022 gestart volgens een activiteitenplan. Dit activiteitenplan moet nog voor de zomer worden vastgesteld. De uitvoering van de activiteiten die ieder jaar worden gedaan is inmiddels opgepakt door de verschillende partijen.

Wij volgen de afspraken tussen vervoerder Arriva en de provincie op de voet. Met het vastgestelde transitieplan wordt inmiddels een kostendekkend vervoersaanbod uitgerold in Fryslân, waarmee de effecten van corona worden opgevangen. In december is de nieuwe subsidieregeling Openbaar vervoer van de provincie Fryslân van kracht geworden. De mogelijkheid van subsidie voor inzet van een buurtbus is hierin ook opgenomen.